نوع سیستم های تهویه مطبوع ساختمان های مسکونی متاثر از عوامل محلی و کاربردی است. نوع سیستم سرمایش و گرمایش ساختمان مسکونی با توجه به پارامترهای زیر تعیین می شود :

۱ . منابع موجود انرژی و قیمت آنها

۲ . شرایط آب و هوایی و نیازهای تنظیماتی دما ، رطوبت و تصفیه هوا

۳ . میزان بودجه اولیه

۴ . دسترسی به نیروی متخصص جهت نصب و تعمیرات

۵ . نوع ساختمان و مشخصه های فنی آن

۶ . مقررات و ضوابط ساختمان های مسکونی

برای گرمایش ، سرمایش ، رطوبت گیری ، رطوبت زنی و تصفیه هوا و یا ترکیب این فرآیند ها می توان از سیستم های گوناگونی استفاده کرد. در این متن تاکید بر سیستم های متداول تر تهویه مطبوع ساختمان های مسکونی تک واحدی و چند واحدی است. معمولا ساختمان های مسکونی نیازمند سرمایش و گرمایش هستند. در بسیاری از سیستم ها با افزودن فیلترهای معمولی یا الکترواستاتیکی عمل تصفیه هوا را نیز انجام می دهند. در اکثر سیستم ها می توان از رطوبت زن نیز استفاده کرد، به ویژه در فصل گرمایش و زمانی که با توجه به شرایط سایکرومتریک لازم باشد رطوبت هوا افزایش یابد.

انتخاب و طراحی سیستم با توجه به موارد زیر صورت می گیرد :

۱ . نوع منبع انرژی (برق یا گاز ، وجود یا عدم وجود آب کافی)

۲ . چگونگی توزیع و انتقال سیال واسطه سرمایش و گرمایش

منبع انرژی اصلی ترین عامل انتخاب سیستم گرمایش است. برای تامین گرمایش ، گاز و الکتریسیته متداول ترین منابع هستند. قیمت نسبی سوخت ، ایمنی و مسائل زیست محیطی از جمله عواملی هستند که در انتخاب منبع انرژی گرمایی باید در نظر گرفت. وقتی منابع انرژی موجود متنوع باشند، انتخاب منبع انرژی متاثر از جنبه های اقتصادی است. برای تامین سرمایش غالبا از انرژی الکتریکی استفاده می شود.

تعیین ظرفیت تجهیزات :

برای انتخاب تجهیزاتی که بتوانند نیازهای پروژه را برآورده کنند ، باید بارهای سرمایشی و گرمایشی هر اتاق و بارهای ناشی از عبور کانال ها و لوله از درون فضاهای فاقد تهویه مطبوع را دقیقا محاسبه کرد. برای تعین دقیق بار سرمایش و گرمایش باید پلان طبقه و جزئیات ساختمان مشخص باشد. بر روی پلان باید اطلاعات مربوط به دیوار ، سقف ، کف ، نوع و ضخامت عایق ها ذکر شده باشد. طرح پنجره ها و جزئیات درهای بیرونی نیز مورد نیاز است.

تطبیق دادن صحیح ظرفیت تجهیزات با بارهای سرمایشی و گرمایشی محاسبه شده در طرح بسیار مهم است. استفاده از تجهیزات کوچکتر از حد نیاز باعث می شود نتوان شرایط در نظر گرفته شده را در داخل ساختمان ایجاد کرد. از سوی دیگر ، انتخاب تجهیزات بزرگتر از حد نیاز نیز موجب می شود به دلیل کوتاه بودن کار دستگاه ، درجه حرارت داخل فضا نوسان کند و رطوبت گیری به طور صحیح انجام نشود. همچنین بیش از حد نیاز بودن ظرفیت تجهیزات می تواند باعث مصرف انرژی بیشتر (به دلیل اتلافات حرارتی بیشتر) نیز بشود. تجهیزاتی که ظرفیت آنها متغیر است با بارهای ساختمان انطباق بهتری دارند و مقدار اتلافات را کاهش و سطح آسایش را بهبود می بخشند.

مناسب ترین دستگاه های تهویه مطبوع سرمایشی و گرمایشی ساختمان مسکونی :

۱ . سیستم متداول بویلر ، چیلر ، فن کویل و هواساز

این سیستم متداول ترین سیستم برای سرمایش و گرمایش ساختمان مسکونی است که وظیفه چیلر سرد کردن آب و وظیفه بویلر موتورخانه ای ، گرم کردن آب است که با پمپ ، آب سرد و گرم به فن کویل های داخل ساختمان و یا به هواسازهای مرکزی مستقر بر روی بام منتقل می شود. آب گرم و سرد در کویل (لوله های) این دستگاه ها جاری شده و فن توسط یک موتور الکتریکی به گردش در می آید تا هوا را با عبور دادن از اطراف کویل ، سرد یا گرم کند. در هواساز دستگاه های افزایش دهنده رطوبت یا کاهش دهنده آن نیز در صورت نیاز نصب می شود. هم در فن کویل ها و هم هواساز می توان با توجه به شرایط محیطی از انواع فیلترها استفاده نمود.

البته در برخی موارد برای سیستم سرمایش مجتمع مسکونی به جای چیلر می توان از یک یا چند مینی چیلر استفاده نمود. نحوه کارکرد مینی چیلر مشابه چیلر است و فقط در ابعاد کوچکتر ساخته می شود که منبع انبساط و پمپ و … نیز مستقیما بر روی مینی چیلر نصب می شوند. برای مثال برای هر واحد از ساختمان یا هر طبقه چند واحدی می توان یک مینی چیلر اختصاص داد.

۲ . دستگاه ایرواشر یا دستگاه زنت آپارتمانی

هم دستگاه زنت آپارتمانی و هم ایرواشر آپارتمانی دستگاه های مناسب سرمایشی و گرمایشی ساختمان مسکونی هستند که کاملا متفاوت نسبت به سیستم چیلر و بویلر عمل می کنند و قیمت اولیه آنها کمتر از هر نوع سیستمی است. برای سرمایش ، هر دو با استفاده از پاشش آب در مسیر هوای عبوری از دستگاه و به کار بردن پدهای سلولوزی خیس شده با آب ، کار می کنند. برای گرمایش ، در هر دو یک یا چند ردیف کویل (لوله های مسی با پره های آلومینیومی) نصب می شود که آبگرم پمپاژ شده از سوی بویلر یا پکیج گازسوز در آن جاری شده و با چرخش فن و دمیده شدن هوا از اطراف لوله ها ، هوا گرم می شود.

در هر دو می توان انواع فیلترها را با توجه به شرایط هوایی محیط و یا نیاز نصب کرد و همچنین برای زمستان ، رطوبت هوای عبوری از دستگاه را به میزان دلخواه افزایش داد. نکته اینکه هر دو این دستگاه ها برای مناطق با آب و هوای مرطوب مانند مناطق ساحلی جنوب و شمال کشور مناسب نیستند ولی برای سایر مناطق ایران که آب و هوای نیمه خشک یا خشک دارند ، مناسب هستند.

۳ . دستگاه های گرمایشی و سرمایشی GHP و VRF

هر دو این دستگاه ها هم گرمایشی و هم سرمایشی هستند که به عنوان سیستم تهویه مطبوع مجتمع مسکونی ، آپارتمان و حتی برج های مرتفع مورد استفاده قرار می گیرند. هر دو از یک یا تعدادی دستگاه مکعب مستطیلی به نام یونیت خارجی و تعداد زیادی فن کویل یا هواساز متصل به آنها به نام یونیت های داخلی تشکیل می شوند که مبرد (گاز فریون) با لوله هایی از جنس مس بین این یونیت ها حرکت کرده و دمای هوای داخل ساختمان را در فن کویل ها یا هواساز ، کاهش یا افزایش می دهند.

فن کویل و هواساز در این سیستم عینا مشابه همان سیستم چیلر و بویلر است و با این تفاوت که به جای آب گرم و سرد ، مبرد به لوله های آنها ارسال می شود. این دستگاه ها قیمت اولیه بالاتر نسبت به چیلر و بویلر دارند ولی مصرف انرژی در آنها کمتر است. دستگاه GHP با گاز شهری و اندکی برق کار می کند ولی دستگاه VRF تماما با انرژی الکتریسیته کار می کند.