برای طراحی سیستم تهویه مطبوع سرمایشی و گرمایشی در بیمارستان ها ، ابتدا نیاز بخش های مختلف بررسی شده و متناسب با آن ، مناسب ترین تجهیزات انتخاب می گردد.
چند بخش اصلی در یک بیمارستان عمومی عبارتند از :
۱ . جراحی و مراقبت های ویژه
۲ . پرستاری
۳ . فضاهای جانبی
۴ . اداری
۵ . تشخیص و درمان بیماری ها
۶ . قسمت استریل کردن تجهیزات و لوازم
۷ . خدمات پشتیبانی
نکته اینکه در هنگام طراحی و ساخت سیستم سرمایش ، گرمایش و تهویه مطبوع بیمارستان ها و به منظور دستیابی به شرایط مطلوب ، باید هماهنگی نزدیک بین طراح و متخصص تجهیزات پزشکی وجود داشته باشد.
معیارهای طراحی سیستم تهویه در مهمترین بخش ها عبارتند از :
۱ . تهویه بخش جراحی و مراقبت های ویژه
در هیچ یک از بخش های بیمارستانی به اندازه سوئیت های جراحی نیاز به کنترل دقیق شرایط ضد عفونی محیط وجود ندارد. سیستم هایی که برای اتاق های عمل استفاده می شوند نیاز به طراحی خاص دارند تا غلظت ارگانیسم های قابل انتقال به وسیله هوا به حداقل مقدار برسد.
۲ . تهویه بخش اتاق عمل
مطالعه سیستم های توزیع هوا در اتاق عمل و مشاهده نتایج حاصل از اتاق های تمیز موجود در صنایع نشان داده است که برای ثابت ماندن غلظت مواد آلاینده در سطح قابل قبول ، تغذیه هوا از سقف و حرکت آن به سمت چندین دریچه خروجی که بر روی دیوارهای مقابل آنها قرار دارند شاید موثرترین الگوی حرکت هوا باشد که در تصویر زیر به خوبی نمایش داده شده است. برای تخلیه گازهای بیهوشی از درون اتاق عمل ، باید یک سیستم تخلیه هوای مجزا و یا سیستم خلاء مخصوص در نظر گرفته شود. برای انتقال گازهای بیهوشی غیرقابل اشتعال می توان از سیستم های خلاء طبی استفاده کرد. در هر اتاق عمل باید یک یا چند دهانه سیستم خلاء نصب گردد تا بتوان مسیر جمع آوری و تخلیه مواد بیهوشی در نقاط مختلف را به آنها متصل کرد.
پیشنهاد می شود شرایط زیر برای اتاق های عمل ، سونداژ ، سیستوسکوپی و شکسته بندی رعایت گردد :
۱ . قابلیت تغییر درجه حرارت در محدوده ۶۸ تا ۷۶ درجه فارنهایت
۲ . ثابت نگه داشتن رطوبت نسبی بین ۵۰ تا ۶۰ درصد
۳ . مثبت بودن فشار اتاق نسبت به تمام اتاق های مجاور با تغذیه ۱۵ درصد هوای اضافی
۴ . درزبندی مناسب تمام دیوارها ، سقف و کف
۵ . مناسب بودن محل نصب دماسنج و رطوبت سنج
۶ . استفاده از فیلترهای هوا مطابق استاندارد
۷ . تغذیه تمام هوا از سقف و برگشت آن حداقل از دو نقطه نزدیک به کف
۸ . تمام تجهیزات باید مطابق با الزامات استاندارد باشد.
۳ . تهویه بخش اورژانس
در اکثر اوقات این بخش آلوده ترین ناحیه بیمارستان است. زیرا به دلیل ورود بیماران متعدد و تعداد نسبتا زیاد همراهان ، فضا خاک آلود و کثیف است. درجه حرارت و رطوبت قسمت انتظار و دفتر بخش اورژانس باید در محدوده آسایش باشد. در اتاق های عمل اورژانس که در نزدیکی بخش اورژانس قرار دارد باید درجه حرارت و رطوبت و مقدار هوای تازه را مشابه اتاق های عمل در نظر گرفت. اتاق ذخیره مواد بیهوشی باید مطابق استاندارد تهویه گردد. در عین حال ، توصیه می شود فقط از تهویه مکانیکی استفاده شود.
۴ . تهویه بخش مراقبت های شدید (ICU)
در این واحد بیماران بسیار حاد (از بیماران پس از عمل جراحی تا بیماران قلبی) نگهداری می شوند. پیشنهاد می گردد درجه حرارت ها متغیر و در محدوده ۷۵ تا ۸۰ درجه فارنهایت و رطوبت نسبی حداقل ۳۰ درصد و حداکثر ۶۰ درصد و فشار نسبی هوا مثبت در نظر گرفته شود. واحدهای ایزوله حفاظتی (PIU) بیماران مبتلا به اختلال سیستم ایمنی بدن (از قبیل بیماران مبتلا به سرطان خون یا پیوند اعضا ، پیوند مغز استخوان و سوختگی) بسیار مستعد پذیرش بیماری هستند. بایستی دفعات تعویض هوا را ۱۵ مرتبه در ساعت در نظر گرفت. هوای استریل از روی بیماران مکیده و در نزدیک کف (در ناحیه نزدیک به در اتاق) برگشت داده می شود. استفاده از سیستم سیستم هواساز مجزا برای واحدهای ایزوله ، موجب ساده تر شدن کنترل فشار و بهبود کیفیت می گردد.
۵ . تهویه بخش ایزوله بیماران مسری
این اتاق ها برای محافظت سایر قسمت های بیمارستان از سرایت بیماری های مسری استفاده می شود. وجود گونه ای از بیماری سل که در مقابل داروها مقاوم است ، اهمیت تعویض هوا ، تحت فشار قرار دادن اتاق ، تصفیه و توزیع هوا در این اتاق ها را افزایش می دهد. درجه حرارت و رطوبت این اتاق ها باید مشابه اتاق بیماران باشد.
۶ . تهویه بخش استریل کردن تجهیزات
تجهیزات و وسایل آلوده قبل از استفاده مجدد به این واحد آورده می شوند تا تمیز و استریل گردند.
این واحد معمولا دارای سه ناحیه است :
۱ . ناحیه تمیز کردن
۲ . ناحیه استریل کردن
۳ . ناحیه انبار که اجناس استریل تا زمان نیاز در آن نگهداری می شود.
اگر این ناحیه ها در یک فضای بزرگ قرار دارند ، جریان هوا باید از انبار تمیز به سمت ناحیه استریل کردن و از آنجا به سمت ناحیه تمیز کردن باشد.
۷ . تهویه بخش خدمات
بخش های خدماتی عبارتند از :
۱ . محل تهیه غذاهای رژیمی
۲ . رختشویخانه
۳ . تاسیسات مکانیکی
۴ . امکانات رفاهی کارکنان
اگرچه این قسمت ها می توانند دارای سیستم تهویه مطبوع باشند یا نباشند ولی از نظر مراعات اصول بهداشت و بی خطر کردن محیط ، تغذیه مناسب هوای تازه از اهمیت زیادی برخوردار است. تهویه این قسمت ها را نمی توان فقط به سیستم تخلیه هوا محدود کرد بلکه باید سیستمی نیز برای تغذیه هوا در نظر گرفت. این هوا باید تصفیه شده و دارای درجه حرارت تحت کنترل باشد.
۸ . تهویه بخش آزمایشگاه
برای آسایش و ایمنی تکنسین ها باید آزمایشگاه ها دارای سیستم تهویه مطبوع باشند. وجود دود ، بخار ، بوهای شیمیایی و حرارت حاصل از تجهیزات ، همگی در ایجاد این نیاز سهیم هستند. تعیین موثرترین ، اقتصادی ترین و ایمن ترین سیستم تامین هوای تازه برای آزمایشگاه ها ، نیازمند مطالعه و بررسی است. هنگامی که مقدار هوای تازه مورد نیاز فضای آزمایشگاه تقریبا برابر با مقدار هوای تازه مورد نیاز هودهاست ، برای تخلیه تمام هوای تازه تغذیه شونده به آزمایشگاه می توان از سیستم تخلیه هودها استفاده کرد. در مواردی که مقدار تخلیه هودها بیشتر از مقدار تغذیه هوای تازه است ، برای تأمین هوای هودها باید مقداری هوای تازه اضافی به درون آزمایشگاه تغذیه کرد. به کاربردن سیستم های VAV برای تغذیه و تخلیه هوای آزمایشگاه ها موفقیت آمیز بوده است.
مهمترین دستگاه های مورد نیاز برای سرمایش ، گرمایش و تهویه مطبوع بخش های مختلف بیمارستان
در تهویه مطبوع بیمارستان ها چهار نیاز اساسی عبارتند از :
۱ . تنظیم دقیق و مستقل دمای بخش های مختلف
۲ . تنظیم دقیق رطوبت در بخش های مختلف
۳ . ورود و خروج هوا از نقاط صحیح هر بخش با سرعت و جهت کنترل شده
۴ . فیلتر نمودن هوای تازه ورودی و نیز هوای در گردش به موثرترین شکل ممکن
برای رسیدن به این چهار فاکتور مهم در سیستم تهویه مطبوع بیمارستان ها و مراکز درمانی از دستگاه های گوناگونی استفاده می شود که مهمترین آنها عبارتند از :
۱ . دستگاه چیلر به عنوان دستگاه سرد کننده آب و ارسال آن به واحدهای خنک کننده هوا در داخل ساختمان
۲ . دستگاه بویلر به عنوان دستگاه گرم کننده آب (یا ایجاد بخار آب) و ارسال آن به واحدهای گرم کننده هوا در داخل ساختمان
۳ . دستگاه هواساز هایژنیک یا همان هواساز بهداشتی به عنوان واحد خنک کننده و گرم کننده هوا توسط آب سرد و گرم ارسالی از سمت چیلر و بویلر و به عنوان رطوبت زن و رطوبت گیر هوا و تنظیم کننده رطوبت به میزان دلخواه و نیز تصفیه کننده هوا از هر نوع آلودگی با فیلترهای هپا ، اولپا و …
۴ . دستگاه های فن کویل به عنوان واحدهای خنک کننده و گرم کننده موضعی هر اتاق یا سالن با قابلیت تصفیه نمودن هوا از آلودگی ها و نیز کاهش رطوبت هوا در حالت خنک کننده
۵ . فن های خارج کننده هوا به بیرون از ساختمان با مکش و ایجاد فشار منفی در هوا به شکل صحیح
